'Openbaar tenzij' is de visie van het kabinet als het aankomt op overheidsinformatie. De overheid gaat informatie steeds actiever openbaar maken. Open data past bij een overheid die haar taken in transparantie uitvoert. Dit vergt een mentaliteitsverandering, maar meer openheid ontstaat ook door het eenvoudigweg te doen.
Wetgeving
De belangrijkste wetten aangaande open overheid en transparantie zijn de volgende:
Het initiatiefwetsvoorstel Wet open overheid (voorstel ligt ter behandeling in de Eerste Kamer) (Woo)
Beleid over data
In 2019 heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties namens het kabinet de Data Agenda Overheid gepubliceerd. Dit is de opvolger van de Nationale Open Data Agenda. De Data Agenda Overheid is een interbestuurlijke agenda, waarin staat wat de overheid gaat doen om beter om te gaan met persoonsgegevens, open data en big data. In de agenda staat beschreven hoe data beter ten goede kunnen komen aan beleidsvorming en het oplossen van maatschappelijke vraagstukken door de overheid.
In onderstaande paragrafen staat meer over de open overheid en hoe deze tot stand is gekomen.
Visie Open Overheid
De 'Visie Open Overheid' en het bijbehorende actieplan 'Open Government Partnership' (OGP) heeft minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties namens het kabinet naar de Tweede Kamer gestuurd.
De visie beschrijft verschillende ontwikkelingen rondom het thema open overheid en ook de relevantie van een open overheid. De vraag naar openheid is een brede, mondiale beweging die al langer gaande is, ook in onze samenleving. Deze ontwikkeling heeft invloed op de rol en werkwijze van de overheid en raakt juridische afspraken en informatiekundige uitgangspunten. Een open overheid kan bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken, is een kernwaarde van de democratische rechtstaat, komt tegemoet aan de veranderende samenleving en heeft economische waarde. Een open overheid bevorderen, betekent dus wat het kabinet betreft, meer transparantie over overheidsactiviteiten, en een overheid die openstaat voor initiatieven uit de samenleving, verantwoording aflegt en vernieuwende technologie inzet.
Actieplan Open Overheid
Het actieplan is een eerste aanzet om deze ambities waar te maken: het beschrijft twintig acties voor de komende twee jaar. Het moet ervoor zorgen dat overheidsorganisaties en maatschappelijke organisaties samen verder werken aan het verbeteren van de openheid van de overheid. Tot de acties behoort bijvoorbeeld het stimuleren van (het gebruik van) open data, uitbreiding van internetconsultatie, een informele aanpak van Wob-verzoeken, en inzage en correctie van overheidsinformatie door burgers.
Nederland heeft zich in 2011 aangesloten bij het OGP, een wereldwijd samenwerkingsverband met als doel een open overheid. Het actieplan, dat na uitgebreide raadpleging van de samenleving tot stand is gekomen, vormt een onderdeel van de OGP-afspraken. Ook voert de regering hiermee de motie Voortman uit die eind 2012 unaniem door de Tweede Kamer is aangenomen. Nederland zal de plannen eind oktober presenteren, tijdens een internationale conferentie over de open overheid. De visie bevat ook de kabinetsreactie op het advies van de Raad voor Openbaar Bestuur 'Gij zult openbaar maken'. Meer over het OGP: www.opengovpartnership.org