Volkstelling 1899; indeeling naar den leeftijd en den burgerlijken staat

Wijzigingen per 4 mei 2018: De leeftijdsindeling is vereenvoudigd: de vijf-jaarsgroepen zijn verwijderd. Hierdoor is de tabel beter geschikt voor de interface van het nieuwe StatLine.

DE TOTSTANDKOMING VAN DIT BESTAND De via data-entry verkregen bestanden zijn niet zonder meer geschikt als gegevensbestanden voor StatLine. Er is daarom programmatuur vervaardigd om uit de data-entrybestanden de gegevensbestanden voor StatLine te maken. Deze programmatuur is ook gebruikt voor controle van de gegevens door kolom- en rijtotalen te berekenen en te vergelijken met de gegeven totalen. Daarbij zijn ook een klein aantal data-entry fouten ontdekt en verbeterd; dit aantal ligt in de orde van enkele tienden promille. Daarnaast zijn ook andere afwijkingen aangetroffen die beschouwd kunnen worden als tel- of zetfouten. In sommige gevallen kan de oorzaak achterhaald worden, in andere niet. Er is besloten om zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke publicatie te blijven en deze afwijkingen in dit project te laten voor wat ze zijn. Voor de volkstelling is per provincie (en voor het Rijk) per tabel een apart bestand aangeleverd; voor het aanhangels bij tabel 5 (kerkelijke gezindten) is alleen voor de 11 provincies een bestand aangeleverd, omdat de tabel voor het Rijk een geheel andere structuur heeft. De tabellen in de oorspronkelijke publicatie van deze telling zijn: A. Algemeen overzicht

1. Eerste gedeelte. Plaatselijke indeeling. Bewoonde en onbewoonde huizen, bewoonde schepen en wagens.
2. Tweede gedeelte. Indeeling der werkelijke bevolking naar de wijze van samenwoning en de samenstelling der gezins- (resp. gestichts-) bevolking.
3. Derde gedeelte. Indeeling der werkelijke bevolking naar de geboorteplaats en de nationaliteit.
4. Vierde gedeelte. Indeeling der werkelijke bevolking naar den leeftijd en den burgerlijken staat.
5. Vijfde gedeelte. Indeeling der werkelijke bevolking naar de kerkelijke gezindte en den leeftijd.
6. De in de kolommen 26 en 27 der voorgaande tabel genoemde personen behoorden tot onderstaande kerkgenootschappen, kerkelijke gezindten of daarmede op eene lijn te stellen corporatien. De tabellen A, 2, 3, 5 en 6 bevatten gegevens op gemeenteniveau; deze gegevens zijn gecombineerd in een StatLine tabel met algemene gegevens. Tabel 4 bevat alleen gegevens van de gemeenten met meer dan 5000 inwoners; deze gegevens zijn niet in de algemene tabel opgenomen, maar hiervan is een aparte StatLine tabel gemaakt (Indeeling naar den leeftijd en den burgerlijken staat).

BIJZONDERHEDEN

BEREKENDE TOTALEN In dit bestand is het geslacht als selectie opgenomen. Per burgerlijke staat werden in de oorspronkelijke publicatie alleen de aantallen mannen en vrouwen gegeven; het totaal van beide is steeds berekend. Alleen in het geval van het totaal van alle burgerlijke staten is dat van zowel mannen als vrouwen gegeven als van beide tezamen; in dit geval is dan ook dit totaal uit de oorspronkelijke publicatie overgenomen.

VOETNOTEN In de oorspronkelijke publicatie worden in tabel 4 de leeftijden van 100 jaar en ouder bij elkaar geteld. Waar daadwerkelijk personen in deze leeftijdscategorie zijn, wordt in een voetnoot vermeld hoeveel van deze 100 en hoeveel 101 zijn. De toen maximale leeftijd in Nederland is 101 jaar; er kwam maar één persoon met deze leeftijd voor, in Zuidholland. Voor deze 101-jarige is in de lijst met leeftijden een aparte regel opgenomen.

KAARTEN In deze tabel staan alleen gegevens op gemeenteniveau voor gemeenten met meer dan 5000 inwoners. Als een aantal gemeenten wordt geselecteerd en vervolgens gepresenteerd als kaart, dan kan deze door het ontbreken van de kleinere gemeenten er wat onoverzichtelijk uitzien. Het is in dat geval verstandig naast de gemeenten ook de betreffende provincies te selecteren. Deze worden dan als eerste getekend en daarna worden de gemeenten daarin getekend, zodat de ligging van de geselecteerde gemeenten duidelijker wordt.

SORTEREN In de geselecteerde tabel kunnen waarden in een kolom gesorteerd worden. Bij meerdere dimensies moet goed bedacht worden, dat de gekozen kolom wordt geselecteerd naar de items in de eerste voorkolom. Als op gebied of op beroep gesorteerd moet worden, dan moet de betreffende kolom eerst naar voren gesleept worden. Als in de tweede en volgende voorkolom meerdere waarden voorkomen, dan wordt bij de sortering steeds het bovenste item genomen; het resultaat wordt daarom het meest overzichtelijk als in de tweede en volgende voorkolommen slechts één item voorkomt.

DE VRAGENLIJST (TELKAART) voor de achtste volkstelling (31 december 1899):

1. Familienaam en voornamen (voluit geschreven) van hem (haar) wien (wie) deze kaart betreft. 1)
2. 2. Leeft hij (zij) afzonderlijk of in een gezin?
3. Zoo hij (zij) in een gezin leeft, is hij (zij) dan daarin als hoofd? (of als ectgenoote) of als zoon (dochter)? of in andere betrekking van verwantschap, zoo ja, welke? of als inwonend niet-verwant? of als kostganger (ster) of bestedeling (e)? of in dienstbetrekking?
4. Dag, maand en jaar der geboorte.
5. Waar is hij (zij) geboren? (Gemeente en provincie te vermelden. Is hij (zij) in eene Nederlandsche kolonie of buitenlands geboren, dan te vermelden de plaats en het land).
6. Tot welk land (nationaliteit) behoort hij (zij)? (Dit alleen te beantwoorden voor hem (haar) die geen Nederlander is).
7. Is hij (zij) ongehuwd? of gehuwd? of weduwnaar (weduwe)? of gescheiden van echt? of gescheiden van tafel en bed? 8 Behoort hij (zij) tot eene kerkelijke gezindte? zoo ja, welke? (Zeer bepaald aanduiden: bijvoorbeeld: Nederduitsch Hervormd, Hersteld Luthersch, Roomsch-Katholiek, Oud-Roomsch, Portugeesch Israëlitisch, enz.).
8. Indien hij (zij) een ambt of bediening bekleedt in dienst van den Staat, een provincie, eene gemeente, een waterschap of eene kerk, zonder te behoren tot de personen bedoeld in vraag 10: Welk ambt of bediening bekleedt hij (zij) dan? (Vermelden den titel, waaronder hij (zij) is aangesteld of in dienst genomen).
9. Indien hij (zij) in eenig vak van handel of Indien een nijverheid, kunst of wetenschap werkzaam zijnde, eenig persoon meer beroep of eenig ambacht of handwerk uitoefent, alsdan dan één ambt, de volgende vragen te beantwoorden: beroep of a. In welk vak is hij (zij) werkzaam bedrijf ? (Duidelijk opgeven, b.v. handel in kruidenierswaren, uitoefent, machinefabricage, ijzersmederij, landbouw, bouwvak, wordt slechts katoenspinnerij, huiselijke diensten, enz.) dat vermeld? b. Welk beroep, of ambacht, of handwerk oefent hij waarbij hij (zij) in dat vak uit? (Duidelijk opgeven, b.v. kruidenier, draaier, smid, meest belang boer, timmerman, winkelierster, spinster, werkmeid, enz.) (hoofdberoep)? I. Indien hij (zij) hoofd is van eene zaak, van eene inrichting, van een bedrijf of onderneming: c. Is hij (zij) dat dan voor eigen rekening? of als bestuurder voor rekening van een ander? II. Indien hij in dienstbetrekking is: d. In welke betrekking is hij (zij) dan werkzaam? (Duidelijk opgeven, b.v. onderdirecteur, bureauchef, opzichter, meesterknecht, knecht, gezel, enz.). e. In wiens dienst of in welke zaak, inrichting, bedrijf of onderneming is hij (zij) werkzaam?
10. Vragen voor hoofden van gezinnen (a, b, en c) en voor afzonderlijk levende personen (b, en c): a. Hoeveel personen wonen in zijn (haar) gezin samen? (hij (zij) zelf (ve) medegerekend). b. Hoeveel vertrekken bewoont hij (zij) (met zijn (haar) gezin)? (Keukens, glasdichte serres en alkoven mede te rekenen, bedsteden niet. Kelders, zolders en stallen alleen dan mede te rekenen als zij bewoond worden of aldaar geregeld nachtverblijf gehouden wordt. Winkelruimten niet mede te rekenen. Zij die een schip of wagen bewonen moeten dit hier bovendien vermelden). c. Hoeveel dezer vertrekken staan door een raam of deur in onmiddellijke gemeenshap met de buitenlucht?
11. 3. Was hij (zij) in den nacht van 31 December 1899 op 1 Januari 1900 in zijne (hare) woning aanwezig? b. Zoo niet, waar was hij (zij) toen? (Zoo nauwkeurig mogelijk adres opgeven. Bijvoorbeeld: 'als milicien te ..., verpleegd in het ziekenhuis te ..., 'met vacantie bij ...te ..., op zee aan boord van ..., enz. Heeft hij (zij) op het tijdstip der telling geen nachtverblijf waar hij (zij) alsdan vertoeft, dan wordt hij (zij) geacht op dat tijdstip daar te zijn, waar hij (zij) het eerstvolgend nachtverblijf heeft.)

1. op de kaarten voor vrouwen werd tevens gevraagd: indien zij gehuwd is of gehuwd geweest, ook van den echtgenoot of laatsten echtgenoot.
2. op kaarten voor tijdelijk aanwezigen luidde de vraag: Leeft hij (zij) in zijne (hare) woonplaats afzonderlijk of in een gezin.
3. Voor tijdelijk aanwezigen luidde deze vraagals volgt: Waar is zijne (hare) woonplaats? (Zoo nauwkeurig mogelijk opgeven: provincie, gemeente [en daarvan dorp, gehucht of buurtschap] straat of gracht, huisnummer en is hij (zij) geen hoofd van een gezin, dan naam van hem bij wien hij (zij) inwoont. Is de werkelijke woonplaats in het buitenland, dan plaats en land vermelden.